КРОКОДИЛИ
Крокодили се сите видови кои спаѓаат во фамилијата Crocodylidae. Понекогаш ова име се употребува за сите членови на редотCrocodilia: т.н. вистински крокодили, алигаторите и кајманите (фамилија Alligatoridae) и гавијал (фамилија Gavialidae), па дури и членовите на Crocodylomorpha во кои спаѓаат предците на овие животни и праисториските крокодили. Крокодилите се големи водни животни кои живеат тропските подарачја во Африка, Азија, Северна и Јужна Америка и Австралија. Овие животни најчесто живеат во слатки води, како реки, езера, мочуришта, но сепак понекогаш ги среќаваме и во солени води. Се хранат претежно сорбетници како риби, рептили и цицачи, но некои видови се хранат и со без'рбетници како мекотели и ракови. Оваа лоза на животни датира од многу оддамна и се смета дека не се промениле многу од времето на диносаурусите. Се смета дека се стари 200 милиони години, (диносаурусите изумреле пред околу 65 милиони години) што значи дека преживеале голем број на катаклизми

КАРАКТЕРИСТИКИ

И покрај нивниот праисториски изглед, крокодилите се едни од најкомплекснитерептили. За разлика од останатите рептили, одредни мускули кои служат за движење во вода овие животни ги вклучуваат во дишењето, со што добиваат еквивалент на дијафрагма ^[2]. Потоа имаат и мозочна кора и срце со четири комори. Крокодилите имаат физички карактеристики кои се карактеристични за предаторите. Имаат и аеродинамично тело кое им овозможува лесно движење низ водата. Кога пливаат тие ги сокриваат нозете до нивното тело со што уште повеќе го намалуваат отпорот во водата и ја зголемуваат брзината. На нозете имаат и пловна кожичка која им овозможува да прават нагли движења во водата.

Во задниот дел на устата, крокодилите имаат круто ткиво кое го спречува влезот на вода. Ноздрите се исто така затворени за време на нуркањето. Кожата на овие животни има пори за кои се смета дека се сензорни и дека се слични на латералната линија кај рибите. Најмногу ги има на нивната горна и долна вилица. Другата теорија за овие пори е дека имаат секреторна улога и произведуваат маслена супстанца која не дозволува калта да им се лепи на кожата ^[1].

Крокодилите се многу брзи животни на кратки растојанија, дури и надвор од вода. Нивниот начин на ловење е со изненадно грабнување на пленот, поради што имаат многу остри заби кои се забиваат во месото на пленот и силни мускули кои ја затвараат вилицата и го држат пленот заробен. Силата на вилицата на крокодилот е огромна, далеку поголема од било кое друго животно. Оваа сила е со 350kg/cm² ^[3], споредено со 23,5kg/cm² кај ротвајлерот, 28kg/cm² кај големата бела ајкула или 56-70kg/cm² кајхиената. Сепак отварањето на вилицата е овозможено од страна на група на многу послаби мускули, па затоа овие животни можат да се проучуваат или транспортираат безбедно со затварање на нивната уста со самолеплива лента. Сите крокодили имаат остри и моќни канџи, но имаат ограничено странично движење на вратот.

ВОЗРАСТ

Не постои веродостоен начин за мерење на возраста на крокодилите, меѓутоа постојат повеќе техники кои се употребуваат за да се добијат приближни претпоставки. Најчестиот метод е мерењето на прстените на коските и забите – секој прстен се однесува на промена на растењето кое нормално се случува еднаш годишно помеѓу сувата и влажната сезона^[4]. И покрај овие недостатоци при мерење на возраста, се смета дека најстарите кродоили се и најголемите. C. porosus се смета дека во просек живее до 70 години, но постојат нецелосни докази за индивидуи кои живееле и над 100 години. Еден од најстарите регистрирани крокодили умрел во зоолошка градина во Русија. Мажјак од видот слатководен крокодил кој живее во аврстралиска зоолошка градина се проценува дека има 130 години. Овој крокодил бил спасен од Боб и Стив Ирвин откако бил 2 пати застрелан од ловци. Како резултат на повредите, овој крокодил го изгубил неговото десно око

ГОЛЕМИНА

Големината варира во зависност од видот на крокодилот. Видовите од Palaeosuchus и Osteolaemus растат само до 1 – 1,5 метри. Поголемите видови достигнуваат и должина од над 4,85 метри и тежина од над 1200 килограми. Кај крокодилите има и изразенполов диморфизам. Мажјаците се многу поголеми и растат многу побрзо од женките^[1]. И покрај огромната големина на возрасните единки, овие животни животот го започнуваат со големина од 20тина сантиметри. Најголемиот од сите видови еморскиот крокодил кој живее во северна Австралија и југоисточна Азија.

Најголемиот регистриран крокодил е огромниот морски крокодил кој бил долг 8,6 метри и тежел 1352 килограми. Тој бил убиен воКвинсленд, Австралија во 1957 година. Направена е реплика на овој крокодил кој привлекува голем број на туристи. Најголемиот познат жив крокодил е 7,1 метри долгиот морски крокодил од Ориса, Индија. Овој крокодил во jуни 2006 година, влезе во Гинисовата книга на светски рекорди

ОДНЕСУВАЊЕ

Крокодилите се животни кои напаѓаат од заседа. Тие чекаат пленот да се доближи и тогаш напаѓаат со голема брзина, без да остават време на пленот да реагира. Како и останатите ладно-крвни предатори, и овие животни можат да издржат без храна долго време. И покрај нивниот изглед на бавни животни, крокодилите се едни од најопасните предатори на земјата, па некои видови се забележани како напаѓаат и убиваат ајкули ^[7]. Познат партнер на крокодилите е Египетскиот пловер, птица со која овие животни живеат во симбиоза. Според некои извештаи, оваа птица се храни со паразитите кои ја инфицираат устата на крокодилот, затоа овој рептил ја отвара устата и дозволува пловерот да влезе и да ја исчисти (Ричфорд и Меад 2003 година).

Многу големи крокодили голтаат камења (нарекувани стомачни камења) кои се верува дека служат за одржување баланс на телото. Според некои други мислења, овие камења имаат улога слична на зрната песок кај птиците, односно за дробење на храната.

Крокодилите можат да произведуваат звуци кога се во опасност или за време на напад. Тие имаат и одличен слух .

Најчесто овие животни се хранат со риби, птици, цицачи и повремено и со помали крокодили.

Крокодилите се заштитени во многу делови во светот, но исто така постојати фарми на крокодили. Нивната кожа се користи за производство на многу предмети како паричници, чанти или чевли, а нивното месо се смета за деликатес. Најчесто во ваквите фарми се одгледуваат морски или нилски крокодили, а во азиските фарми често се одгледуваат и хибриди од морски и сиамски крокодил.

Крокодилите се многу послични со птиците и со диносаурусите, отколку со повеќето животни кои се класифицирани како рептили.

Ембрионите на крокодилите немаат полови хромозоми, па за разлика од цицачите на пример, полот не се одредува генетски. Полот зависи од температурата на која се изложени јајцата. Мажјаците се добиваат при температура од 31,6 степени, додека женките на пониска или повисока температура. Просечниот период на инкубација е 80 дена, но и тој зависи од температурата.

На копно, овие животни достигнуваат брзина од 17 км/час, брзина измерена кај австралискиот крокодил ^[10]. Максималната брзина варира во зависност од видот. Некои видови навистина можат да трчаат во полн кас, тука спаѓаат кубанскиот крокодил,новогвинејскиот крокодил и џуџестиот крокодил. Повеќето останати видови се движат со таканаречено „стомачно трчање“, движејќи го телото слично на змија. Со ова движење достигнуваат максимална брзина од 10-11 км/час.

Крокодилите немаат потни жлезди, па од топлината се ослободуваат преку устата. Поради тоа, тие често спијат со отворена уста.

ОПАСНОСТ ЗА ЧОВЕКОТ

Големите видови на крокодили се доста опасни за човекот. Најголемата опасност е поради тоа што крокодилите напаѓаат брзо пред личноста да има време да реагира.Морските и нилските крокодили се најопасните, и убиваат стотици луѓе годишно во регионите на југоисточна Азија и Африка, многу повеќе од било кој друг предатор кој го напаѓа човекот како плен.

Крокодилите се многу поагресивни за време на сезоната за парење. Овие животни се доста интелигенти и се способни да учат и да запомнат рутини како локацијата на камповите или местата на кои поминуваат луѓето.

Кога напаѓаат во вода, тие го влечат пленот под водата за да се удави.

ПАЈАЦИ
Пајаците се осумножни членконоги кои припаѓаат на редот Araneae. Иако многу често се мешаат со инсектите (како што е и со скорпиите), тие сепак не се инсекти, а не се ни членови на истиот поттип во кој се класифицирани инсектите. Науката што се занимава со проучување на овие животни се нарекува арахнологија.

До 2008 година познати се околу 40 000 видови на пајаци и околу 109 фамилии,^[1] но постои голема забуна во научната заедница околу тоа како овие фамилии би требало да се систематизираат, за што сведочат преку дваесетте класификациски системи кои се предложени од 1990 година до денес.

МОРФОЛОГИЈА

За разлика од инсектите, пајаците имаат само два телесни сегменти (тагми) наместо три. Тие се главоград (цефалоторакс или прозом = споен главен и граден сегмент) и абдомен (опистозом). Исклучок од ваквата градба прават пајаците-убијци, чиј главоград се чини дека е поделен на две независни дела. Освен неколку видови на примитивни пајаци (од фамилијатаLiphistidae), абдоменот кај овие животни не е надворешно сегментиран. Абдоменот и главоградот се поврзани со тенка мембрана означена како педицел или предгенитален сомит, структура која му овозможува на пајакот да го движи својот абдомен во сите насоки. Педицелот е всушност последниот сегмент (сомит) од главоградот и тој отсуствува речиси кај сите останати членови на Arachnida (пајаковидните членконоги) - кај скорпиите тој се забележува само во ембрионалниот развиток.Првиот пар на модифицирани екстремитети хелицери завршуваат со клешти што најчесто имаат отровни жлезди, а по нив следуваат педипалпите кои имаат улога во внесувањето на храната во усниот отвор. Останатите четири пара на вистински екстремитети служат за движење. На нив се наоѓаат и најразлични сетилни влакна со кои пајакот ја осознава средината (за разлика од инсектите, кои имаат сетилни структури на антените, кои отсуствуваат кај пајаците).

Пајаците може да поседуваат 6 или 8 очи (односно очели), при што распоредот на очите се користи при детерминацијата. Но, иако поседуваат очи, видот е слаб кај повеќето видови и најчесто се користи за детекција на движење. Скокачките и пајаците-волци кои го ловат својот плен имаат подобро развиен вид. Очите на пајаците не се сложени како оние на инсектите, туку се прости и обично поредени во два реда. Многу пајаци (освен скокачките и волк-пајаците) го фаќаат својот плен во мрежи од пајажина. Таа исто така може да се користи при детерминацијата на фамилијата или родот. Свилата од пајажината се лачи од посебни структури пајажинести жлезди со изводни каналчиња кои завршуваат со пајажинести брадавици. Последниве се наоѓаат на постериорниот долен дел на опистозомот (бројот им варира во зависност од видот, но најчесто се 3 пара). Пајаците не се залепуваат за пајажината бидејќи тие или стојат на нелеплив дел или, пак, секретираат специјално масло на нивните ,,стапала”. Свилата е течност која се стврднува при контакт со воздухот. Таа излегува во вид на многу тенки конци кои се здружуваат и формираат многу посилен конец. Свилата исто така се користи од страна на женките за да се изградат јајцеви торбички (кокони) каде младите остануваат и до неколку недели. Волк-пајаците ги носат јајцевите торбички кои се прикачени за пајажинотворните структури. Многу пајаци поседуваат т.н. листести бели дробови. Тие претставуваат листови од ткиво кои се полни со течност и разделени меѓусебно со воздушен простор. Повеќето видови имаат еден пар од овие респираторни органи.

Секоја зрела женка има пар на торбички за складирање на сперматозоиди кои се наречени спермотеки (т.е. семеприемници). Тие отпаѓаат со секое преслекување, така што женскиот пајак мора да се спари по секое преслекување (екдиза). Палпите на машките единки се модифицирани за трансфер на сперма во женскиот епигин (генитален отвор или гонопора), кој се наоѓа на дорзалната страна од опистозомот. Епигинот на женката, како и копулирачките палпи на мажјакот можат да се видат само кај зрелите возрасни единки. Женките обично се поголеми од мажјаците.

СИСТЕМАТИКА

Постојат околу 8 поголеми фамилии на пајаци. Фамилијата Aglenidae вклучува големи пајаци кои често можат да се најдат во подрумите. Најпознат претставник од оваа фамилија е Tegenaria sp. Екстремитетите на овој вид може да се долги и преку 10 cm, иако најчесто машките единки се тие кои имаат толку долги нозе. Видовите од родот Tegenaria се оние големи влакнести пајаци кои ги наоѓаме во нашите домови наесен. Притоа обично ние ги забележуваме машките единки, бидејќи женките претендираат да останат во нивните мрежи од пајажина. Машките единки се многу слични на женските, но се неколку mm помали, имаат потенок абдомен, подолги нозе и обично имаат подебели палпи во периодот кога се во потрага по женка. По завршеното спарување, мажјакот ќе живее уште некое време покрај женката, но ќе изумре пред зимата, така што женката е снабдена со храна за време на студениот период.

Фамилијата Araneidae брои 4000 видови. Тука се групирани пајаците кои плетат кружни пајажини. Претставниците имаат 8 очи. При барањето на партнер за парење, мажјакот доаѓа до пајажината на женката и ги раскинува нишките од истата, со што и дава до знаење на женката дека тој не е нејзиниот следен оброк, како и да му обрне внимание. Најпознат претставник е видот Aranea diadema(градинарски пајак, пајак крстач или дијадемски пајак). Најчесто е многу лесно да се препознае поради големиот бел крст на абдоменот. Женката положува жолти кокони кои содржат 400 до 800 јајце клетки, и тоа најчесто во затскриени места. Младите излегуваат со затоплувањето на времето напролет. Тие најпрво се собираат во една неодредена топка која при допир се растура, односно младите пајаци се разбегуваат во различни насоки.

Фамилијата Theridiidae е составена од едни од најотровните пајаци, како што е на пример Latrodectus mactans (црна вдовица). Оваа фамилија е попозната како фамилија на чешлостапалести пајаци.

Пајакот-оса (лат. Argiope bruennichi) е вид на кругоплет пајак распространет ширум средна Европа, северна Европа, северна Африка и во делови од Азија. Како и многу други членови на родот Црно-жолти градинарски пајаци(Аргиопи), овој пајак има впечатливи црно-жолти шари на стомакот.

Овој пајак плете спирална мрежа на зајдисонце или изгрев, најчесто во високи треви. Мрежата ја поставува само малку повисоко од тлото, и за ова му треба околу еден час. Во средиштето на пајажината јасно се забележува шара во цик-цак линија, наречена стабилимент. Нејзината фукнција не е позната, но можно е таа да служи за привлекување на инсекти.

Кога пленот ќе се заплетка во мрежата, пајакот-оса набргу го прави неподвижен и го обвиткува во свила. Потоа пајакот го каснува пленот и му вбризгува парализирачки отров и ензим кој ги разложува протеините во телото.

Мажјакот е многу помал од женката. Честопати мажјакот се забележува во или крај мрежата на женката, каде чека таа конечно да се измитари, што значи дека достигнала полова зрелост. За време на парењето на женката ѝ омекнува вилицата за краток период, за мажјакот да може да се пари со женката без да стравува дека ќе биде изеден.

Моментално постои само еден признаен подвид

ЖЕЛКА
Желките се животни од класата на влекачите. Се карактеризира со коскен или кожен штит, односно оклоп. Секој влекач со оклоп може да се нарече желка.

Желките се древни животни форми кои најпрво се појавиле на Земјата за време на тријасот, кој траел од пред 240 до 205 милиони години. Желките ги преживеале катастрофите кои ги истребиле диносаурусите и многу други суштества при крајот на мезозоикот од пред околу 65 милиони години. Најраните познати фосилни желки биле слични со желките кои живеат и денес. Најраните желки имале заби, за разлика од денешните желки кои се без заби и ги користат острите вилици за да ја гризаат храната. Исто така, раните желки ја немале способноста да ја повлекуваат главата во оклопот.

Гуштерите (лат. Lacertilia, порано Sauria) се животни од класата влекачи. Тие ја сочинуваат најголемата денешна група на влекачи, со повеќе од 4.300 видови со најразлични облици и големини.

Иако гуштерите се слични со дождовниците и другите водоземци, сепак се разликуваат по тоа што гуштерите имаат сува лушпеста кожа и повеќето имаат канџести стапала и надворешни ушни отвори. Повеќето гуштери се мали, со четири екстремитети и долга опашка која кај многу видови е фрагилна и лесно кршлива, но се регенерира. Нозете на некои гуштери се многу скусени, правејќи ги змијовидни (како стаклениот гуштер); тие се разликуваат од вистинските змии по нивните подвижни очни капаци и по разликите во структурата на черепните коски, особено на тие од долната вилица. Коските од двете половини на долната вилица од гуштерот се цврсто споени, додека тие на змиите се разделени.

Пчели (Apidae) се ципокрилни инсекти. Приспособени се за исхрана со цветен прав и со нектар. Нивното значење во природата и за човекот е големо, почнувајќи од производите што ги даваат, мед и восок, па до опрашувањето што го вршат кај растенијата. Групата опфаќа видови што имаат осаменички начин на живеење, или пак се здружуваат во добро организирани семејства. Социјалните видови пчели живеат во заедница од 20.000 до 70.000 пчели работнички, една матица и од 800 до 3.000 трутови, што се јавуваат само во текот на летото. Секој од овие членови во заедницата врши точно определена работа. Во Македонија е позната расата мариовска пчела од видот европска медоносна пчела

 Првите студии за пчелите се објавени на почетокот на 20 век. Австрискиот етолог (добитник на Нобеловата награда) Карл фон Фриш, прв го дешифрирал јазикот на пчелите и докажал дека пчелите умеат да разликуваат бои. Според истражувањето на француската научничка Орор Аваргес-Вебер, за кое таа ја добила годишната награда на УНЕСКО, пчелите не се водат само од инстинктот, туку го приспособуваат своето однесување врз основа на околината и според претходното искуство. Таа покажала дека пчелите имаат одличен вид, распознаваат човечки лица и способни се за апстрактно расудување.

Змиија (науч. Serpentes) — безножно животно со долго, совитливо тело прекриено со лушпи кои се ќерамидесто наредени на него. Змиите спаѓаат во групата на влекачите. Се мисли дека змиите еволуирале од гуштерите, со кои делат многу заеднички карактеристики, а особено со т.н. безножни гуштери, кои имаат ситни и речиси незабележливи екстремитети. Но, за разлика од гуштерите, змиите имаат тенок расечен јазик, а кај нив отсуствува надворешно уво. Исто така, додека повеќето од гуштерите имаат подвижни очни капачиња кои периодично се затвораат за да ги заштитат и подмачкаат очите, змиите секогаш ги држат отворени своите очи кои се заштитени со мигателна ципа